İslam, KHK ve Mağdurlar: Problemler, Sebepleri ve Çözüm Önerileri (1) / Problemler

Bu yazıda Türkiye’nin kanayan bir yarası olan KHK mağduriyetlerinin dini ideolojiden kaynaklanan sebepleri hakkında fikirlerimi paylaşacak ve kişisel ve toplumsal olarak bu konuda neler yapılabileceğini, çözüm önerilerimi paylaşacağım. Yine ayrıca gözlem ve tecrübelerime dayanarak, toplumda meydana gelen travmanın iki ana aktörü olan Gülen ve Erdoğan’la ilgili konuşacağım. Fikirlerimi paylaşırken Erdoğan ve Gülen de dahil hiçbir kişiye veya inanca hakaret etme amacını gütmedim. Yazım pek organize olmamış olabilir, bazen konuşma dili kullandım, yazıyı edit etmeye de pek vaktim olmadı, gramer, dilbilgisi, yazım hataları olabilir, kusura bakılmasın. Fikir yazısı tarzında yazmadım daha önce. Bir de adı üstünde, fikir yazısı...Bence doğru olan, size göre yanlış olabilir. 

Problem Nedir? Olaylara Uzun Süreli (Longitudinal) Bakış 

OHAL ve devamında KHK’ların yayınlanması çok uzun bir süredir devam edegelen bir sürecin sonucu olarak ortaya çıktı. Bu problem kamuoyunda çoğunlukla Gülen (Cemaat)-Erdoğan (Ak parti) çekişmesi şeklinde ele alınmaktadır. Kendimce sesli düşünerek bu sorunun temel kaynağı olduğunu düşündüğüm din ve ideolojisi hakkındaki eleştirel düşüncelerimi paylaşacağım. 

15 Temmuz sonrası ve (öncesinde de) uzun zaman düşünme fırsatım oldu. Cross-sectional (bazen İngilizce kelime koyuyorum çünkü Türkçe karşılığını bilmiyorum ve bu kelimeler demek istediğimi daha iyi ifade ediyor) değil, uzun süreli bakış açısıyla ve klasik tabirle sebep-sonuç ilişkisi açısından olanlara bakmaya çalıştım. Güleni çok uzun zamandır dinleyen birisi olarak zaman içerisinde birçok çelişkili tavırlarını ve söylemlerini gördüm/dinledim ancak dini varsayımlarımdan dolayı her şeyi iyiye yormaya çalıştım. Benim hatam! Benim için darbe sonrası Gülenin toplumsal barışın yeniden tesisi için hiçbir gayrette bulunmaması ve mağdur insanları yok sayan ifadeleri daha derin düşünmem için bir dönüm noktası oldu. Ahmet Şık, Hanefi Avcı gibi kendimce entelektüel olarak gördüğüm kişilerin yazdıklarını okudum, konuşmalarını dinledim. Uzun zaman her iki tarafın da (Erdoğan ve Gülen) argümanlarını okudum ve dinledim. Daha sonra bu olanların kişilerden ziyade İslam ideolojisinden kaynaklandığına karar verdim, yani dinin kendi prensiplerinden dolayı. 

Birçok insan için (örneğin ateist veya deistler için) basit gelebilir ama şu ihtimali sorguladım kendimce en sonunda: Kuran beşer kelamı olabilir mi? Nursi de aynı soruyu sormuştu kendisine. Çok zorlandım, ancak Beyazıt camisinin ışıkları sönmedi benim için Nursi’ye olduğu gibi çünkü bilgiye erişim artık daha kolay eskiye göre. Biraz tarafsız önyargısız düşününce birçok çıkarım yapmak mümkün. Sorunların ana kaynağını tek cümle ile özetleyecek olursam şunu söylemek isterim: Türkiye’de barışçıl ve ayrımcılık yapmayan bir toplum ortaya çıkmasının önündeki en büyük engel İslam peygamberinin yaptığı her şeyin sorgusuz sualsiz doğru olarak kabul edilmesi ve onun fikirlerinin asırlar sonra aynıyla ya da eğip bükerek Türk toplumuna ve dünyaya empoze edilmeye çalışılmasıdır. Detaylandırmak isterim... 

Belirli varsayımlar var İslam inancına göre. Ana varsayımlar şunlardır: peygamber günahsızdır, hata yapmamıştır, son elçidir, kuran tanrı kelamıdır, değiştirilmemiştir, kuran mesajı tüm insanlığa hitap eder ve kuran/hadis/içtihat vb. tüm zamanların sorunlarına devadır. Bu varsayımlardan hiçbiri eleştiriye açık değildir içtihatlar hariç. Yani peygamber hatalı olabilir mi, kuran insan kelamı olabilir mi, peygamberin tanrıyla konuştuğunu söylemesi ruhsal bir probleminden ya da öyle zannetmesinden dolayı olmuş olabilir mi gibi sorular sorulamaz. 

İlk olarak kafamdaki tüm soruları bu varsayımlarımı bırakarak cevaplamaya çalıştım. Başlıca sorularım şunlardı: Kuranın tanrı kelamı olduğuna dair delil nedir? Cennet cehennemin delili nedir? Nursi de diyor, darağacında idam olunmaya benzetiyor ölümü, ama sonrası için sadece tahminde bulunuyor. Allah kadir-i mutlak ise insanı başka bir bedende (insan-hayvan-bitki) tekrar neden gönderemesin(reenkarnasyon). Ölüm sonrası için söylenen her şey bir tahmin. Tanrı insanlarla konuşmayı neden bıraksın 1400 yıl önce? Neden peygamberler günahsız oluyor, adil mi? Tanrı neden insan hakları evrensel beyannamesi gibi evrensel mesajlar içeren bir metin düşünememiş? Gazaplanıyor, affediyor, atarlanıyor...Miraçta 50 rekât namaz şart koşunca neden Musa kadar merhametli ve düşünceli olamamış insanlara? Neden Allah’ın has kulları vardır? Şeytan da bir melekken nasıl sapıtmıştır? Tanrı insanın bütün duygularına egemen ise onu neden şeytanla sapıtmıştır? Bu şekilde hem sapıtıp hem de cezalandırmıştır. Kalpleri evirip çeviriyorsa inanmayan insanın suçu nedir? Adil mi bu? Eğitimle insanlar düzeltilebilir mi? Kendisinin her şeye gücü yetiyorsa neden insanları yakmak gibi vahşice bir yolu izlesin? Tanrının kitabı neden günümüz sorunlarına cevap verememektedir. Tanrı yeterince zeki değil mi, ya da muğlak ifadelerle insanları neden çıkmaza sokmuştur? Gelecekte olacak sorunları öngörememiş midir? Ganimetlerin beşte birine Allah neden ihtiyaç duymaktadır? Peygamber neden bu kadar pay almaktadır? Neden toplumsal gelişim için para kullanılsın diye bir ibare yok? Şeffaflık vurgusu neden hiç yok Tanrının herkesin düşüncelerini okuduğu iddiası dışında? Sadece tanrıya şeffaf! Soruları çoğaltmak mümkün. 

Bu düşüncelerim sonunda peygamber, din ve kuran hakkında vardığım sonuç şu oldu: Muhammet yaklaşık 1,400 yıl önce dünya üzerindeki nispeten çok küçük bir coğrafyada yaşamış ve “o coğrafyanın, o zamanki sorunlarına, kendince” çözümler üretmeye çalışmış bir insandır, hataları/zaafları olan, herkes gibi bir insan... Kuran'da aşk içeren (Zeynep’le göklerde! evlendirilme), nefret içeren (kendine taş atan Ebu Leheb’e ve karısına yüzyıllarca lanet ettiren), Fatiha suresiyle insanları dallin dallin-değil diye ayrıştıran, ve başka kitaplardan (İncil, Tevrat) alıntı yapan herhangi bir kitap. 

İslam ülkeleri yüzyıllarca bu ideolojiyi takip etmiş, gaye-i hayal haline getirmiştir. Bu ideoloji inanca dayanmaktadır. Elinle, dilinle, ya da nefretle kötülükleri (neye göre kötü, belli değil) değiştirmeyi amaçlamaktadır. Fetih kültürü vardır. Siyasal İslam, siyasal olmayan İslam diye bir ayırım yoktur. İslam ilk baştan beri siyasaldır. Bu açıdan bakılınca Erdoğan ve Gülen doğru temsil ediyorlar İslam’ı. 

İnanç ne demektir? Benim tanımıma göre aklını bir kenara bırakıp düşünmeden kabul etmektir. Cübbeli Ahmet gibi paket programı kabul edip tüm bilimleri/kitapları yok sayıp zombi gibi yaşamaktır. Kadınları hatta insanların çoğunu kişiliksizleştirip sakalını okşatmaktır. Kadınları diri diri toprağa gömülmekten 4 eşten biri ya da sınırsız cariyelerden biri olma payesiyle(!) şereflendiren(!!) ve medeniyeti o kadar ilerletebilmiş tarihi bir kabile kitabıdır. Sevgili Safinaz’ın yaşadıklarının temelinde bu yatmaktadır. 

İslam’ı ve inancı aklın süzgecinden geçirip yerini doğru olarak tespit etmek gerekir. Tanrı olabilir. Ancak kuran tanrı kelamı olmayabilir. Vahyi kabul ettiğiniz an rüyasında insanları goril görenlere ilahi paye vermeye başlarsınız ki toplumdaki kaosun elementlerinden biri olur. Tanrı varsa (buna dair delil kesin değil bence) insanı da yarattığı için kuran, dolaylı olarak, tanrı kelamıdır denebilir ama direk tanrı kelamı olduğuna dair bir delil yoktur (…..aklı gözüne inmiştir ezberini biliyorum, tekrarlamayın). Peygamberleri bulundukları toplumlara katkıda bulunmaya çalışmış düşünürler olarak kabul edip doğrularından faydalanmak ve yanlışlarını tekrarlamamak insanları huzura kavuşturacaktır. 

Sonuç olarak din binlerce felsefeden bir felsefedir sadece. İslam peygamberi de insani zaafları olan zamanının bir düşünürüdür ve yazdıkları veya söylediklerinin doğruluğu veya geçerliliği eleştiriye açıktır. Bunun aksini iddia etmek tanrıyı psikopat, aklı kıt, vahşi bir varlık olarak kabul etmeyi ima eder. Bence yaratıcı, var ise ne aptal ne psikopat ne de acımasızdır. Bu sıfatlar insanlarda vardır. İnsanların temelde tanrıyı inkâr etme gibi bir amaçlarının olduğunu düşünmüyorum. Dincilerin amacı insanların inanmaları olsaydı en azından Türkiye bu durumda olmazdı. Din sadece ve sadece bir baskı aracı olarak kullanıldı ve kullanılmakta. Bu tespit yeni değil ama Türkiye konteksti içerisindeki yorum yeni benim için. Narkozlanmış paket yaşam tarzı. Düşünmeye gerek yok…Cübbeli Ahmet doğruyu söylüyor kendince; Münker nekir ingilizce soru sormayacak😊 Şu ikilem arasında kalıyor insan: Ya beyni ve aklı yok sayacaksın ve sorgusuz sualsiz inanacaksın, ya da aklını başına alıp dini binlerce felsefi düşünceden biri olarak yerini tespit edip medenileşmeye yeni kitaplar ve fikirlerle devam edeceksin. Herkesin seçimine saygı duyulmalı. Yakın zamandaki kuran/peygamber takipçileri ne yapmış ne demiş onların hayatına çok genel olarak kuşbakışı bakalım. 

Said Nursi ve Benzerleri 

Said Nursi’nin kitaplarını okudum. Çok zeki bir insan, ancak o da dini anlamada yetersiz olduğunu, şüpheleri olduğunu itiraf etmiştir. Mesela Mesnevi-i Nuriye adlı kitabın başlarında şöyle demiştir: “Kırk elli sene evvel Eski Said, ziyade ulûm-u akliye ve felsefiyede hareket ettiği için, hakikat-ül hakaike karşı ehl-i tarîkat ve ehl-i hakikat gibi bir meslek aradı. Ekser ehl-i tarîkat gibi yalnız kalben harekete kanaat edemedi. Çünki aklı, fikri hikmet-i felsefiye ile bir derece yaralı idi; tedavi lâzımdı. Sonra hem kalben, hem aklen hakikata giden bazı büyük ehl-i hakikatın arkasında gitmek istedi. Baktı, onların herbirinin ayrı cazibedar bir hâssası var. Hangisinin arkasından gideceğine tahayyürde kaldı. İmam-ı Rabbanî de ona gaybî bir tarzda "Tevhid-i kıble et!" demiş; yani "Yalnız bir üstadın arkasından git!" O çok yaralı Eski Said'in kalbine geldi ki: “Üstad-ı hakikî Kur'an'dır. Tevhid-i kıble bu üstadla olur." diye, yalnız o üstad-ı kudsînin irşadıyla hem kalbi, hem ruhu gayet garib bir tarzda sülûke başladılar. Nefs-i emmaresi de şükûk ve şübehatıyla onu manevî ve ilmî mücahedeye mecbur etti.” 

Kendisi bu şükuk ve şübehatının neler olduğunu, akıl ve fikrinin hikmet-i felsefiyece neden yaraladığını pek açıklamamıştır. Bu tartışmayı İslam ideolojisinin yoruma kapalı olmasından dolayı ve bu yapıldığı taktirde yaratıcının eleştiricisi ölmeyi hakeden kafir veya zındık pozisyonuna düşmemek için yapmadığını veya yapamadığını düşünüyorum. İnsan saygı duyduğu veya korktuğu kişilerin yaptığı her şeyi suç da olsa iyiye yorabilir. Tanrıya saygı duyan Nursi de her şeyi iyiye yorma gayretine gitmiştir. Adam öldüren birine “dünya nüfusu zaten çok kalabalıktı, oksijen tüketimini azalttın, o yüzden iyi yaptın” demek gibi. En mantıksız eylem/söylem bile bu yolla meşru gösterilebilir. Bu yüzden din (bütün ilahi dinler) potansiyel olarak ayrıştırma ve linç kültürünün (terör tanımlaması hafif kalır) en büyük meşrulaştırıcısıdır. 

Said Nursi’yi takip ederek kuranı esas kabul eden Edip Yüksel’in de çok iyi bir eleştirel yeteneğe sahip olsa da 19’a gereksiz takıldığını düşünüyorum. Kuran’ın 50 çevirisi de yapılsa, hadisleri tamamen temizleseniz de bu Kuran’da geçen şiddete ve ayrımcılığa teşvik eden söylemlerin diğer radikal insanlar tarafından istimalini/suistimalini engelleyemezsiniz. “Ben eleştirel bakıyorum, çok orijinal fikirlerim var” demek güzel ama yetmez. İnsanları bağımsız düşünmeye sevk edip narkozun etkisinden kurtarmak lazım. Barış dini söylemi Edip hocanın ve benim gibi birçok insanın hayalindeki temenniden ibaret imiş. Yine Ahmet Kuru Hoca İslam’da reformun gerekliliğine inanıyor ama bizzat kuranı sorgulamıyor. İnsanlar neden İslam’da reforma ihtiyaç duymaktadır? Reform istemek aslında dini ve tanrıyı sorgulamak demek değil midir? Yoruma kapalı olmasına ek olarak İslam ideolojisinin sorunlardan bir diğeri de şudur: İslam’ın mesajları arasında birçok çelişkili husus vardır ve yüzyıllardan beridir din adamları içtihat vs. yoluyla bu çelişkilere cevaplar aramakta ve bunlara tam olarak bir çözüm bulan da yoktur. Belki de böyle bir çözüm aramaya gerek yoktur. Zaman israfı... 

Gülen ve Erdoğan 

AKP-Cemaat arasında meydana gelen olaylara sebep-sonuç ilişkisi açısından bakacak olursak olayların her iki tarafın da dini kurallara dayalı, Osmanlı padişahlığına benzer, tek kişiye dayalı yönetim şekli arzusundan doğduğunu düşünüyorum. Daha da geriye gidersek İslamiyet’in doğuşuna kadar, İslam peygamberinin de hayatının sonraki safhalarında aynı arzuyu taşıdığını görmekteyiz (belki de baştan beri güç sahibi olmak istiyordu). Her iki taraf da dini argümanlar kullanarak birbiriyle savaşmış, bu savaşı Erdoğan kazanmıştır. Her iki taraf da benzer argümanlar, yöntemler (Payitaht: Abdülhamid vs. Osmanlıda Derin Devlet) kullanarak, aynı ideolojiden beslenerek bugünlere gelmiştir. Fakir başlayıp insanların teveccühünü kazanmış ve bu teveccühün meyvelerini (maddi/manevi) sonuna kadar suistimal etmişler ve etmeye de devam etmekteler. 

KHK’lıra yapılan zulümde aslan payının Gülene ait olduğunu düşünüyorum ve bu yüzden daha çok onu ele aldım yazıda. Ayrıca yine mağdur insanlar bir şekilde Gülenle ilişkilendirildiği için Gülenin daha detaylı ele alınması gerekiyor. Yine Erdoğan bence sadece Gülenin uygulamalarının iyi bir kopyalayıcısı durumunda gözüküyor (ayrıştırma, linç etme). En önemli fark tedbir yapmıyor Erdoğan! 

Güleni iki döneme ayırarak değerlendirebilirim. Bu iki dönem arasında örtüşme olabilir ancak halktan uzak bir hayat yaşadığı için bunu kestirmek zor. Örneğin, eleştiriye açık olarak gözüktüğü birinci döneminde de eleştiriye kapalı olabilir. Değerlendirmem halka açık konuşmalarından veya kitaplarından yaptığım kişisel çıkarımlara dayandığı için net bir sınıflandırma yapmış olmayabilirim. Ayrıca kişisel olarak tanıdığımı söyleyemem yanlış olur. 

Birinci dönem: 

Eleştiriye açık gözüken, dini eğitim ile birlikte pozitif bilimlerin de şart olduğuna inanan ve etkili bir üslubu olan bir hatip. Siyasetten uzak gibi... Ahlaki ve dini konuları işleyen, eleştirel düşünen ve yeni bakış açıları getiren bir kimse. Özellikle üniversite çağına gelmiş gençleri etkilemiş ve eğitmiş. Bu eğitilen gençler de mahallelerinde bulunan gençlere okulda veya okul dışı alanlarda ulaşarak özellikle de durumu olmayan muhafazakâr ailelerin çocuklarının ahlaki olarak eğitilmesi, derslerinde ve meslek bulmalarında yardımcı olmaya çalıştıkları görülmüştür. Gülen, bu şekilde gönüllü insanlardan meydana gelen genç bir grubun rol modeli olarak onlara konuşmalarıyla yıllarca ilham kaynağı olmuştur. 

İkinci dönem: 

Siyasi etki yapma arayışları, hedefine ulaşmada her şeyi mubah görmesi. Ayrıştırıcı dil kullanması ve dini argümanları bu ayrıştırmaya alet etmesi (ham/has, münafık, ehli dünya vb.). Halkla tek yönlü iletişim kurmayı tercih etmesi. Yabancı gazetelere makale yazması, tribünlere oynaması. Halkın sorunlarına çok genel ve muğlak tavsiyeleri dışında bir katkısı olmaması. Ne istediğini kendi de bilmemesi. Kamuoyunun güvenini manipüle etmesi, toplumsal bütünleşmeye engel olması, ayrımcılık oluşmasına vesile olması. 

Sosyal Bilimci Dr. X