Etnomerkezcilik ile Birliktelik Mümkün mü?

Özgürlük merkezli toplumlarda hukuk önünde herkes eşittir. Adalet kurumları arasındaki işleyişten ya da kurumlar içerisindeki adaletten katılımcılar sorumludur. İnsanların fikirleri ve yaşam tarzları polemik konusu yapılmaz.

Bir düşünceden binlerce düşünceye ulaşmak isteyen birey demode ifadelere, keskin söylemlere karşın değişik veya farklı olan fikir, yazı, dil, din gibi unsurları yabancı, garip kalma durumuna düşse de kazanım olarak değerlendirmelidir.

Bireylerin belirsizlik durumlarını benimseme ve yeni durumlardan rahatsızlık duyma derecesi yönüyle üst sıralarda yer alan Türkiye(1) evlilik özelliklerinde de garanticilik eksenli bir tavır sergilemektedir.

Türkiye' de yüzde 23,2 olan(2) akraba evliliğinin nedenleri arasında genel olarak dışardan geleni iyi görmeme düşüncesi, akrabalık ruhunun olumsuz etkileneceği inancı, mirasın bölüneceği korkusu, geleneksellik gibi başlıklar yer almaktadır.

Evliliklerin yüzde 69'u hemşeriler arasında yapılırken(3) kadınların yüzde 82'si, erkeklerin de yüzde 75'i 'aile yapısında benzerlik' aramaktadır(4).

Yaşam kültürü açısından insanların benzer olanı yakalamaya çalışması kendi içerisinde kolaylık barındırabilir. Ancak bu rahatlığın akrabayı koruyup kollamanın yanlış ele alınması, adamcılık, kadrolaşma, ikili kararlar gibi başkaca suistimallere yol açtığına dair örnekler başta aile olmak üzere her yapıda gösterilebilir.

Kültürlerarası öğrenme açısından etnomerkezcilik(5), kendi dünya görüşünü gerçekliğin merkezine alır. İnkar etme ise etnomerkezci görüşün temelidir. Diğer fikirler ve farklılıklar reddedilir.(6) Bu durum hakim gücü 'seçilmişlik' iddiasına rağmen 'yalıtılmış' hale getirir.

Kültürlerarasılık bir yana, Türkiye'de yıllardır değişmeyen bölgeler arasındaki ayrımlar ve "Tek"e dönük devlet politikaları kapanması zor görünen kopuşlara neden olmuştur. Gülen cemaati ise "izole idareler" ile statükosunun korunması ve üyelerine "Tek tip"ciliğin dayatılmasına dönük çalışmalarına devam etmektedir. Zorlamalar sonucunda başta aile kurumu olmak üzere toplumun tüm katmanlarında benzerlik yakalansa da sağlam bir birliktelik mümkün değildir.

-Ali Bulut

Notlar:

1) Geert Hoftstede'nin kültürün işyerlerindeki değerler üzerindeki etkisini anlattığı çalışması
2) Tüik, İstatistiklerle Aile Araştırması, 2016
3) Türkiye Aile Yapısı Araştırması, 2006
4) Türkiye Aile Yapısı Araştırması, 2011
5) Etnomerkezcilik ırkçılığa varan anlamlara gelebiliyor. Benim kullandığım mana: Etnomerkezcilik, kendi ait olduğu grubu, kültürü evrenin merkezine yerleştirerek, diğerlerini buna göre belirlemektir. Grup dışı olanlardan kendine en çok benzeyenleri en yakınına, diğerlerini aralarındaki farklılığın derecesine göre daha uzağa yerleştirir.
6) Milton J. Bennett’in gelişimsel kültürlerarası duyarlılık modeli